Een nieuwe deun, maar hoe?

Mijn ervaring is dat het uitpluizen van een muziekstuk een vaardigheid is die je kunt ontwikkelen. In de loop der tijd heb ik in mijn eentje flink gezwoegd om dit onder de knie te krijgen. Wellicht zijn er meer mensen die aan het begin van dit traject staan, dan valt te overwegen om hierover een workshop o.i.d. te organiseren.

door Gilbert Hoek van Dijke

NB. Dit is een al wat ouder artikel. De genoemde minidiskspeler is inmiddels als opvolger van het cassetteband je ook al gedateerd. Tegenwoordig kun je met pc of smartphone en een gratis programma zoals Audacity het tempo zelfs ook verlagen zonder dat dit ten koste gaat van de toonhoogte. (E.B.)

Ik denk dat een behoorlijk deel van deze ervaring over te dragen is, maar niet via papier. Je moet het vooral oefenen, liefst met hulp zodat je niet het wiel opnieuw moet uitvinden. Achteraf had ik zelf destijds graag aan zo’n workshop deelgenomen als deze had bestaan. Dus eventuele liefhebbers: laat wat van je horen!

In het kort komt mijn aanpak nu hierop neer:

Ik neem de muziek op, vroeger op een bandje, nu op minidisk (over voordelen van minidisk hieronder meer).
Eerst luister ik naar de laatste toon, dit is doorgaans de grondtoon van de toonsoort. Dit klinkt wellicht ingewikkeld, maar dat valt mee: vanuit deze toon zing ik de toonladder (in mijn hoofd, want ik kan niet goed zingen). Als geheugensteun zoek ik deze toon op een instrument (trekzak, keyboard, maakt niet uit wat).
Dan begint het echte werk: stukje voor stukje luister ik naar de melodie, ik zorg ervoor dat ik zo'n stukje na kan zingen en vergelijk de toonhoogtes met de toonladder. De beginhoogte van de toonladder ben ik natuurlijk regelmatig kwijt, vandaar de geheugensteun op het instrument.
Wanneer ik zo de juiste toonhoogtes heb gevonden, noteer ik deze. Het is handig om het notenschrift te beheersen, maar een notatie als bijvoorbeeld C, D, E ... of do, re, mi, ... kan net zo goed. Het is niet noodzakelijk dat je in dezelfde toonsoort noteert als werkelijk wordt gespeeld.

Kip-ei verhaal

Enige vaardigheid met akkoorden en harmonie is handig, maar dit is ook een kip-ei verhaal. Als je ooit naar een akkoordenschema hebt leren luisteren, vereenvoudigt dit het uitpluizen van de melodie, maar andersom geldt net zo goed.
Enkele tips: luister niet noot voor noot, maar naar structuurtjes zoals een loopje of een maat. Vergelijk dit met een dictee: een tekst die lettergreep voor lettergreep wordt voorgelezen kan je bijna niet uitschrijven, het gaat veel beter wanneer je naar hele zinsdelen luistert.

Snel loopje

Een voorbeeld: stel dat je niet uit een snel loopje komt. Van zo'n snel loopje zijn meestal de begintoon en eindtoon wel te bepalen. Het ritme is ook vaak wel te volgen, zo weet je hoeveel noten daartussen moeten komen. Het kan bijvoorbeeld zijn dat er tussen begintoon en eindtoon een noot minder moet dan er toonhoogtes beschikbaar zijn. Dan moet je dus 1 keer een toon overslaan, maar waar? Als je met deze wetenschap weer naar het loopje luistert, hoor je wellicht dit gat wel waar je het, noot voor noot luisterend, niet had opgemerkt.
Verwacht niet dat je ineens hele complexe stukken kunt uitrafelen. Als je deze vaardigheid wilt ontwikkelen, begin dan bijvoorbeeld met kinderliedjes en sinterklaasliedjes. Pluis ook eens een langzame wals uit, ook al ben je niet van plan deze in je repertoire op te nemen. Al doende leer je.

Minidisk

Tot slot mijn ervaring met minidisk: dit is een schijfje, vergelijkbaar met een CD, maar dat je kunt opnemen en wissen zoals een cassettebandje. Een nadeel van een bandje is dat cassetterecorders niet altijd even snel lopen. Hierdoor is de toonhoogte niet altijd hetzelfde. Bij minidisk is de snelheid en toonhoogte uiterst constant.
Verder kun je midden in muziekstukjes zogenaamde markers plaatsen. Net als bij een CD-speler kan je snel van marker naar marker springen, dus heen en weer spoelen van een bandje hoeft niet meer. Je kunt zelfs een loopje tussen twee markers 'opsluiten' en dit stukje eindeloos laten herhalen. Zo krijg je dat moeilijke loopje toch goed in je hoofd, waarna je het kunt uitschrijven.

Langzamer

Er zijn zelfs modellen waarmee je de muziek langzamer kunt afspelen, alleen wordt de toonhoogte dan ook lager. Dit is handig om een muziekstuk in een 'verkeerde' toonsoort wat langzamer in de gewenste toonsoort af te spelen. Het wordt ook wel eenvoudiger om moeilijke stukjes uit te pluizen, maar daar moet je je niet al te veel van voorstellen.
Zelfs op halve snelheid zijn snelle, onduidelijke loopjes nog behoorlijk snel en onduidelijk, maar de toon is een octaaf lager. We zijn niet gewend om naar dit soort brommerige lage tonen te luisteren, hierdoor is het moeilijker om de intervallen goed in te schatten. Vooral bassen veranderen in onherkenbaar gebrom. Het is niet te doen alles nu op te schrijven, deze tekst is al zo lang. Maar vragen en discussie zijn welkom.

Bericht van een van onze sponsors op Facebook:
> De Accordeonspecialist.